کره جواهرنشان ناصرالدین شاه، اولین کره زمین ساخته شده از جواهر!

کره جواهرنشان، یا به اصطلاح دوره ناصری «کره مبارکه جواهرنشان»، یک اشیای ناب از طلا و جواهرات کمیاب خزانه حکومت قاجار است. کره جواهرنشان به دستور ناصرالدین شاه و در سال ۱۲۹۱ ه‍.ق به دستور ناصرالدین شاه توسط گروهی از جواهرسازان ایرانی ساخته شده‌ است. در ادامه تصاویر کره جواهرنشان ناصرالدین شاه را ببینید.

همه چیز درباره کره جواهرنشان ناصرالدین شاه

• دوره تاریخی: اسلامی، دوره قاجار
• زمان ساخت: قرن دوازدهم خورشیدی
• سازندگان: ابراهیم مسیحی و دیگر جواهرسازان ایرانی
• جنس: طلا و مزین به جواهراتی چون زمرد، یاقوت کبود، یاقوت روشن، اورنگ زیب، الماس
• وزن و ابعاد: وزن پایه از طلای خالص: 34 کیلوگرم ؛ وزن سایر جواهرات: 3656 گرم ؛ قطر کره جواهر نشان: 66 سانتی متر
• محل نگهداری: موزه جواهرات ملی، تهران

کره جواهرنشان یکی از مهم‌ترین قطعات جواهرات سلطنتی ایران است که ناصرالدین‌شاه قاجار دستور ساختش را داد؛ وقتی که او تصمیم گرفت تا نفایس دولتی قاجار برای نخستین‌بار  ثبت شوند جمیع اموال سلطنتی از جواهر و نوادر به فهرست درآیند. میرزایوسف مستوفی‌الممالک صدراعظم  مسئول این کار شد و  او هم  میرزا هدایت‌الله مستوفی  پدر محمد مصدق را به وزارت دفتر منصوب کرد تا دارایی دربار را دفتری کند.

با انجام این کار، فهرستی از جواهرات دربار به دست آمد که به دستور ناصرالدین‌‌شاه  قرار شد تا به سبک هدایای فرنگ، کره‌ای جواهر شوند. ناصرالدین شاه  در سال 1291 هجری قمری فرمان داد تا این کره جواهرنشان را بسازند.

گروهی از جواهرسازان ایرانی به سرپرستی «ابراهیم زرگرباشی مسیحی» جمع شدند و این کره را ساختند: با ۳۴ کیلو طلای ناب و ۴۸۸۲۵ قطعه جواهر، معادل ۲۳۰۶۴ قیراط؛ ۱۵۴۷۹ الماس، ۵۰۲۴ زمرد، ۲۷۶۶۰ یاقوت سرخ، ۲۶۷ یاقوت کبود و ۳۹۵ لعل درخشان.

کار ساخت این قطعۀ نفیس، در زمستان ۱۲۵۳ خورشیدی تمام شد و بهار که آمد، برای سال تحویل رونمایی‌اش کردند. «جرج کِرزِن» سیاستمدار بریتانیایی و «هانری دالمانی» هنرشناس فرانسوی در توصیف این کره نوشته‌اند که نقشه ایران در آن به سنگ فیروزه آذین شده، اما اشتباه است چرا که ایران در این کره با سنگ الماس نمایش داده شده. درون آن با یاقوت درشتی کوه دماوند را مشخص کرده‌اند و شهر تهران هم با یاقوت معروفی به نام اورنگ‌زیب نمایان است.

انگلستان، آسیای جنوب‌شرقی، خط استوا و سایر خطوط جغرافیایی هم در این کره با سنگ الماس هستند. دریاها زمرد‌نشان‌اند و خشکی‌ها هم از یاقوت و لعل؛ مثلا هندوستان از یاقوت روشن و آفریقای مرکزی و جنوبی از یاقوت کبود. دو حلقه زرین ساده که در روی آن‌ها گل‌های الماس نشان نصب شده، به طور متقاطع کره را در میان گرفته است. البته پیدا کردن کشورها در این کره بسیار مشکل است و سازنده‌ها چیزی از نقشه‌کشی نمی دانستند.

عبارت «السلطان بن السلطان ناصرالدین شاه خلد الله ملکه ۱۲۹۱» هم روی آن به خط استاد خوشنویسی میرزاغلامرضا اصفهانی الماس‌نشان شده که در نوع خود بی‌نظیر است. کره جواهرنشان شاهکاری در هنر جواهرسازی ایران است که حالا در خزانه جواهرات ملی نگهداری می‌شود که زیر نظر بانک مرکزی است و پشتوانه پول ایران. کره‌ای که نشان از هنر جواهرسازی در تاریخ ایران دارد.