کاخ عشرت آباد تهران | معرفی عمارت کلاه پهلوی

کاخ عشرت آباد تهران یا همان عمارت کلاه پهلوی، از جمله کاخ‌های زیبای تهران است که علاوه بر کاخ نیاوران و عمارت باغ فردوس، در دوره قاجار ساخته شده است. این کاخ زیبا در میان باغ‌های سرسبز عشرت آباد بنا شده و سبک معماری ایرانی آن، گنجینه‌ای از اطلاعات ارزشمند تاریخی محسوب می‌شود. کاخ عشرت آباد تهران مانند کاخ نیاوران، کاخ سلطنت آباد و قصر فیروزه‌ای در منطقه ییلاقی و خوش آب‌وهوای تهران واقع شده است. طبیعت زیبای اطراف کاخ عشرت آباد تهران در کنار عمارت زیبا و بزرگ آن، زیبایی دوچندانی به آن بخشیده بوده است. متاسفانه عمارت کلاه پهلوی جزو آثار تاریخی گمنام بوده که به اندازه کافی موردتوجه قرار نگرفته است. در ادامه مطلب با این گنجینه زنده ایرانی آشنا شوید.

تاریخچه کاخ عشرت آباد تهران

کاخ عشرت آباد تهران در سال 1291 هجری قمری و به دستور ناصرالدین شاه قاجار احداث شده است. شاه پس از بازگشت از اولین سفر خود به فرنگ، دستور ساخت عمارتی چهارطبقه را صادر کرد و سپس زنان خود را به این کاخ انتقال داد. به همین دلیل این عمارت، کاخ عشرت آباد نام گرفت. در این عمارت انواع کاخ‌ها و بناهای بزرگ و کوچک زیبا قرار داشت. همچنین باغ کاخ عشرت آباد تهران، دارای انواع حوض‌ها، چشمه‌ها و فواره‌های مختلفی بود که زیبایی آن را دوچندان کرده بود.

دورتادور حوض بزرگ میانه باغ عشرت آباد تهران، سی خانه با در و پنجره چوبی ساخته شده بود که منظره تمام آن‌ها به سوی حوض زیبا و بزرگ باغ بوده است. در هر یک از این خانه‌ها، یکی از زنان شاه زندگی می‌کرد. در حال حاضر از این مجموعه کاخ عشرت آباد تهران، تنها کاخ اصلی آن پابرجاست.

در دوران قاجار از کاخ عشرت آباد تهران برای برگزاری مراسم عروسی، جشن‌ها و تفریحات شاه استفاده می‌شد. سقف طبقه آخر این عمارت چهار طبقه زیبا و مجلل از شیروانی بوده و سقف طبقه سوم آن با داشتن قسمتی به نام شاه‌نشین، با آینه‌کاری‌های زیبا و مقرنس تزئین شده است.

ناصرالدین شاه کاخ عشرت آباد تهران را برای کاربری ییلاقی، تفریحاتی و تشریفاتی ساخته و برای گذران اوقات فراغت خود از آن استفاده می‌کرده است. پس از سرنگونی سلطنت قاجار، کاخ عشرت آباد تهران، باغ و خانه‌های اطراف حوض آن، همگی به شهربانی واگذار شد و سپس به‌عنوان پادگان، تغییر کاربری داد. به همین خاطر به آن پادگان شهربانی یا پادگان عشرت آباد نیز می‌گویند. این اثر تاریخی زیبا، در 23 فروردین 1346 به‌عنوان آثار ملی ارزشمند ایرانی به ثبت رسید.

معرفی کاخ عشرت آباد تهران

کاخ عشرت آباد تهران که به عمارت کلاه پهلوی نیز معروف است، بنایی زیبا و ماندگار از دوره قاجار در شرق تهران است. عمارت کلاه پهلوی تهران در میان باغ عشرت آباد ساخته شده که محلی برای تفریحات و گذران اوقات فراغت ناصرالدین شاه بوده است. این عمارت تاریخی تمام هنرهای سده سیزدهم خورشیدی را به‌طور یکجا در دل خود جای داده است. گواه این امر نیز وجود نقاشی‌ها، آینه‌کاری‌ها، مقرنس‌های باشکوه و زیبا، کاغذ دیواری‌ها و باقی آثار به جا مانده از کاخ عشرت آباد تهران است. امروزه به‌دلیل قرارگرفتن عمارت کلاه فرنگی در درون پادگان، متاسفانه امکان بازدید عمومی آن وجود ندارد.

سرنوشت کاخ عشرت آباد تهران بعد از قاجار

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، عمارت کلاه پهلوی تهران، بعد از فروپاشی سلسله قاجار، به‌منظور تغییر کاربری به‌عنوان پادگان، به شهربانی واگذار شد. این پادگان و زندان موجود در آن، به نام زندان عشرت آباد معروف است. بعد از گذشت چند سال، پادگان عشرت آباد تهران به نیروی گارد پهلوی واگذار شد. این زندان محلی است که آیت الله خمینی نیز به مدت یک ماه و هفت روز در آن زندانی بوده است.

با پیروزی انقلاب اسلامی، پادگان عشرت آباد تهران به نیروی هوایی سپاه واگذار شد که به اسم پادگان ولیعصر تغییر نام داد. در ماجرای تسخیر پادگان، بنا و دیوارهای کاخ عشرت آباد تهران، آسیب زیادی دید و هنوز هم آثار گلوله و تیر بر دیوارهای آن دیده می‌شود.

بازسازی کاخ عشرت آباد تهران

در اواسط دهه هشتاد، شهرداری تهران به‌منظور بازسازی کاخ عشرت آباد تهران، برای ساخت گذر بزرگراه صیاد شیرازی اقدام کرد. این بزرگراه که از کنار عمارت کلاه پهلوی عبور می‌کند، درواقع زمینه رها شدن بخشی از حصار پادگان عشرت آباد را فراهم کرده و به این شکل کاخ عشرت آباد تهران از خارج از پادگان قابل رویت است. در بسیاری از نشست‌ها و جلسات، طرح‌های مختلفی به‌منظور امکان بازدید عمومی از این گنجینه ارزشمند تاریخی ارائه شده است. برخی طرح‌ها و پیشنهادات نیز نشان از تلاش برای مرمت و بازسازی این اثر زنده تاریخی و تغییر این پادگان به موزه برای بازدید عموم، دارد.

موقعیت مکانی کاخ عشرت آباد تهران

عمارت کلاه پهلوی تهران در شرق تهران فعلی و شمال شرقی تهران قدیم واقع شده است. در حال حاضر موقعیت مکانی کاخ عشرت آباد تهران؛ این اثر تاریخی زیبا و ارزشمند در میدان سپاه تهران و در درون پادگان ولیعصر(پادگان عشرت آباد) است.