سوغات و صنایع دستی گیلان چیست؟

در این قسمت به بررسی سوغات و صنایع دستی گیلان می پردازیم.  سوغات و صنایع دستی گیلان تنوع  بسیار زیادی دارد. اگر به این استان سرسبز شمالی سفر کنید، می‌توانید در کنار خوردن خوراکی های خوش مزه و جذاب، جلوه‌هایی از هنر ایرانی‌ را در صنایع دستی آن ببینید. در این مقاله با ما همراه باشید تا علاوه بر آشنایی با سوغات و صنایع دستی گیلان با یکی از صنایع دستی منحصر به فرد گیلانی‌ها یعنی بامبو بافی آشنا شوید.

صنایع دستی گیلان

وسایلی از جنس بامبو

بامبو بافی جزو صنایع دستی مخصوص استان گیلان است. این صنعت درواقع ساخت وسایل از گیاه بامبو یا همان چوب خیزران  بوده که در لاهیجان و خصوصا منطقه لیالستان انجام می‌شود. از این هنر برای ساخت انواع وسایل تزیینی، سینی و ظروف مختلف و حتی میز و صندلی استفاده می‌شود.

بامبوبافی می‌تواند سوغاتی به یاد ماندنی و ماندگاری باشد که همیشه بوی رطوبت و چوب خیزران را تداعی کند.

حصیر

حصیر از صنایع دستی اصیل استان گیلان است.الیافی مورد استفاده در حصیر بافی در استان گیلان از ساقه‌ی برنج یا  ساقه‌ی نی‌ها و گیاهان خودرویی که در کنار مرداب‌ها و مناطق مرطوب رشد می‌کنند، تهیه می‌شود؛ البته رونق حصیربافی در استان باعث شده تا برای تهیه‌ی الیاف حصیربافی، قسمتی از مزارع استان به کاشت گیاه کنف اختصاص پیدا کند. 

محصولات حصیری سوغات گیلان، شامل سبد، زنبیل، زیراندازها و دیگر وسایل با بافت‌های زیبا، مدل‌دار و در رنگ‌های مختلف هستند. در سال‌های اخیر، صنایع دستی زیرمجموعه‌ی حصیربافی مانند مرواربافی و بامبوبافی نیز در استان گیلان رونق گرفته است. اگر به دنبال سوغاتی ماندگاری از استان گیلان هستید، محصولات حصیربافی بهترین گزینه پیش روی شماست.

رشتی‌دوزی

رشتی دوزی از رودوزی‌های سنتی ایران است که با نام قلاب‌دوزی رشتی نیز شناخته می‌شود و روشی برای تزیین پارچه با نخ‌های ابریشمی است. در گذشته بهترین نوع ابریشم ایران در گیلان تولید می‌شده و همین مطلب، دلیل رواج رشتی‌دوزی بوده است. رشتی‌دوزی معمولا روی پارچه‌ی ماهوت انجام می‌شود که نوعی پارچه‌ی پشمی ضخیم و پرزدار است و بافت ظریفی دارد. در گذشته علاوه بر تزیین لباس و لوازم پارچه‌ای منازل با رشتی‌دوزی، از این روش برای تزیین روکش مزار بزرگان نیز استفاده می‌شد. مسافران در سفر به استان گیلان می‌توانند علاوه بر پرده، زیرانداز، سجاده، لباس و کلاه، رومیزی و روتختی تزیین‌شده با رشتی‌دوزی، پاپوش‌های زنانه‌ای را که رویه‌ی آن‌ها به این روش تزیین شده، خریداری کنند.

نمد

نمد از جمله سوغات استان گیلان بوده که زیراندازی سنتی تولید شده از پشم است. یکی قدیمی‌ترین روش تولید نمد و از دشوارترین صنایع دستی نمدمالی است. 

بهترین زیرانداز در مکان‌های مرطوب و بارانی نمد است بنابراین نمدمالی در استان‌های حاشیه دریای خزر و به ویژه گیلان رواج دارد. در نمدمالی، عمل بافتن انجام نمی‌شود و با ایجاد فشار، رطوبت و حرارت در محیط قلیایی، شرایط در هم تنیده ‌شدن الیاف پشمی را مهیا می‌کند.

در گذشته، کلاه و لباس نمدی رواج داشته است ولی امروزه بیشتر جنبه تزیینی دارد و سوغاتی مناسبی خصوصا برای قدیمی‌ها است.

سوغات خوراکی گیلان

رشته‌ خشکار

رشته خشکار یک نوع شیرینی رشتی است که از جمله خوشمزه‌ترین و پرطرفدارترین سوغات گیلان است. این شیرینی سنتی گیلانی را معمولا در ماه مبارک رمضان  برای افطار درست می‌کنند. مواد اصلی تشکیل‌دهنده‌ی این شیرینی شیر، آرد برنج، مغز گردو، هل، دارچین و شکر است. پخت رشته‌ خشکار چندین مرحله دارد: آماده کردن رشته‌ها، قرار دادن خشکار لای رشته‌ها، سرخ کردن و قرار دادن در شربت تهیه شده از آب و شکر به‌همراه دارچین.

این شیرینی چرب و بسیار شیرین که معمولا در کنار چای مصرف می‌شود، در محل‌های عرضه به دو صورت، قابل خریداری است؛ داغ و آماده‌ی مصرف و به‌شکل خام یعنی رشته‌هایی که درونشان را پر کرده‌اند. اگر رشته‌ خشکار را خام خریداری کنید، باید مراحل سرخ کردن و شربت دادن را در منزل انجام دهید.

باقلوای یاس

باقلوای یاس یکی از شیرین‌ترین و پرطرفدارترین شیرینی های گیلان است که جزو سوغات این استان محسوب می‌شود. در تهیه باقلوا، معمولا از خمیر باقلوا و انواع مغزهای خرد شده مانند گردو، بادام، پسته و طعم دهنده‌هایی مثل هل استفاده می‌شود اما باقلوای یاس، کمی فرق دارد؛ برخلاف باقلوای رایج که مغز به کاررفته در آن، با هل معطر می‌شود، بادام مورد استفاده در باقلوا را با گل یاس معطر می‌کنند عطر گل یاس، طعمی بهشتی را به باقلوای یاس می‌بخشد که همیشه در خاطر می‌ماند. این باقلوا را آن را پس از پختن به شربت مخصوصی آغشته می‌کنند.

حلوای به

حلوای به یکی از سوغاتی های محبوب استان گیلان است که مورد توجه مسافران قرار دارد. زنان گیلکی این حلوا را در دیگ‌های مسی سفید درست می‌کنند که رنگ بسیار جذابی به آن می‌بخشد. مواد اصلی تشکیل دهنده این حلوا به، شکر، روغن، خلال بادام و هل هستند که آنهارا باهم می‌کوبند تا زمانی که حلوا به شکل توده‌ای منسجم دربیاید؛ سپس آن را  با پودر پسته تزیین می‌کنند و به‌شکل لوزی برش می‌زنند.

این حلوای خوشمزه را می‌توانید در وعده صبحانه همراه با نان محلی و یا به عنوان یک عصرانه بی‌نظیر همراه با چای خوش‌ عطر لاهیجان نوش جان کنید.

نان خلفه (کشتا)

نان خرفه، خلفه یا کشتا از سوغات گیلان و جزو نان‌های مقوی و خوشمزه لاهیجان است. خمیر این نان، با استفاده از کدوی پخته، مخلوط آرد گندم و آرد برنج، پودر تخم خرفه و مقداری نمک تهیه می‌شود و برای آماده شدن به ورز دادن زیادی نیاز دارد. این نان محلی رنگ زردی دارد روی «گمچ» پخته می‌شود؛ گمچ نوعی ظرف سفالی است که آن را وارونه روی آتش می‌گذارند و بر پشت آن، نان می‌پزند.

در بسیاری از مناطق استان گیلان پخت نان خلفه برای روز سیزده‌بدر مرسوم است و در برخی از شهرستان‌ها مانند آستانه‌ی اشرفیه، رواج بیشتری دارد. علاوه بر آن، این نان محلی را در وعده صبحانه، ناهار و شام، همراه با تخم‌مرغ محلی، لوبیاچیتی و یا ماهی شکم پر سرو می‌کنند. 

نان تمیجان

نان تمیجان از نان‌های سنتی گیلان است که به نام خاستگاهش، روستای تاریخی تمیجان از توابع رودسر، نام‌گذاری شده است؛ همچنین تمیجان از سه واژه تو، می و جان به معنی “تو جان منی” تشکیل شده‌است.

 خمیر این نان از آرد برنج تهیه می‌شود و به صورت بیضی‌شکل و باریک  روی تابه‌ای چدنی به نام ساچ پخته می‌شود. این نان برای وعده صبحانه، افطار و پذیرایی از مهمانان در روزهای عید بسیار پرطرفدار است و معمولا به‌همراه حلواشکری مصرف می‌شود؛ علاوه بر آن در اولین شب جمعه‌ی ماه رجب، قبل از غروب آفتاب، این نان را می‌پزند و همراه کمی حلوا یا تعدادی خرما بین همسایه‌ها و خویشاوندان پخش می‌کنند.

این نان محلی شیرین‌، در بازارهای هفتگی شهرهای مختلف استان، عرضه می‌شود.

پنیر سیاه‌مزگی

پنیر سیاه‌مزگی از محصولات لبنی موردعلاقه‌ی مردم گیلان است که مسافران و گردشگران نیز از آن استقبال می‌کنند. این پنیر زرد و پرچرب با بهترین پنیرهای کشور فرانسه رقابت می‌کند.

 برای تهیه‌ی این پنیر، از شیر گوسفند تازه‌ دوشیده‌ شده‌ای استفاده می‌کنند که هنوز گرم است و خامه‌ی آن را نگرفته‌اند. یکی دیگر از مراحل تولید این پنیر که نقش مهمی در کیفیت و طعم آن دارد، عمل‌آوری آن در پوست گوسفند است. هرچه مدت بیشتری از تولید این پنیر بگذرد، کیفیت آن بهتر می‌شود و به همین دلیل پنیر کهنه نسبت به پنیر تازه، قیمت بیشتری دارد.

تولید پنیر سیاه‌مزگی به روش سنتی در منطقه‌ی سیاه‌مزگی از توابع شهرستان شفت استان گیلان رواج دارد و دامداران معمولا در شش ماهه‌ی دوم سال، این پنیر را تولید می‌کنند. این پنیر را می‌توانید علاوه بر مناطق تولیدکننده، در بازارهای هفتگی سایر شهرهای استان نیز خریداری کنید. اگر به گیلان سفر می‌کنید پیشنهاد می‌کنیم حتما پنیر سیاه‌مزگی را همراه با نان و سبزی امتحان کنید تا طعم بی‌نظیر آن همیشه در خاطرتان بماند.

زیتون

زیتون و روغن زیتون جزو سوغات استان گیلان است که مسافران و توریست‌ها، از طرفداران پروپاقرص آن هستند. این سوغاتی به یکی از شهرستان های گیلان یعنی رودبار مربوط می‌شود؛ رودبار به داشتن باغ‌های زیتون شهرت دارد و کشت زیتون در آن سابقه‌ی زیادی دارد و در سفرنامه‌ی ناصرخسرو به آن اشاره شده است.

بادام زمینی

بادام زمینی از دیگر سوغات استان گیلان است. شهرستان آستانه‌ی اشرفیه  با تولید ۸۰ درصد بادام زمینی کشور، قطب تولید این محصول در ایران بوده که دارای مرغوب‌ترین نوع بادام‌ زمینی است. از ویژگی‌های این نوع بادام زمینی می‌توان به داشتن دانه‌های درشت و طعم خوب، اشاره کرد. فصل کاشت آن، از اوایل اردیبهشت تا نیمه‌ی خرداد است و برداشت آن از اواسط شهریور تا اواخر مهر انجام می‌شود.

کلوچه فومن

کلوچه فومن یکی سوغات گیلان بوده که جزو شیرینی‌های خوشمزه و به یادماندنی شهرستان فومن است. محتویات این کلوچه، آرد، تخم مرغ، شکر، روغن حیوانی، دارچین، وانیل، جوز و مغز هل هستند. برای پخت این کلوچه، روی آن با وسیله‌ای شبیه مهر نقش انداخته شده و درون کوره پخته می‌شود.این شیرینی خوش‌طعم معمولا همراه با چای، شیر و یا شیرکاکائو سرو می‌شود. کلوچه فومن می‌تواند بهترین سوغات از شهر فومن باشد که برای عزیزانتان می‌برید.

برنج گیلان

برنج گیلان با عطر فوق‌العاده و طعم به یادماندنی‌اش انتخاب همیشگی گردشگران این منطقه است. بسیاری از افراد این محصول را از برنج کاران گیلان خریداری می‌کنند. اگر به دنبال عطر واقعی برنج و یک طعم به یادماندنی هستید، حتما برنج گیلان را تهیه کنید.

ازگیل

ازگیل از جمله میوه‌های خوشمزه و شگفت‌انگیزی است که در گیلان می‌روید. این میوه خوش‌طعم، در مناطقی مانند تالش، آستارا، بندر انزلی، فومن و رشت فراوان است. از جمله خواص ازگیل می‌توان به درمان یبوست، جلوگیری از سرطان، تقویت اعصاب و کمک به درمان سنگ کلیه اشاره کرد. اگر طرفدار طعم‌های ملس هستید، این میوه فوق‌العاده و مفید را از دست ندهید.

تمشک

تمشک، از جمله میوه‌های خودرو و فراوان در منطقه گیلان است. این میوه بدلیل طعم و رنگ فوق‌العاده‌ای که دارد، در بین گردشگران بسیار پرطرفدار است. تمشک، مربای تمشک و شربت آن از بهترین سوغات گیلان است که می‌توانید در سفرتان به گیلان تهیه کنید.

انار

انار یکی از اصلی‌ترین و پراستفاده‌ترین محصولات گیلانی است. این میوه سرخ و خوشمزه، در دو طعم ترش و شیرین، در مناطق ماسال و رودبار استان گیلان به وفور یافت می‌شود. از انار گیلان، در تهیه انواع رب انار ترش و شیرین و چاشنی زیتون پرورده و خورشت‌های گیلانی استفاده می‌شود.

انار جزو پرطرفدارترین میوه‌ها در میان میوه‌های این استان است که سوغات بی‌نظیری برای گردشگران محسوب می‌شود.