معرفی کاخ شهربانی تهران + تاریخچه و معماری

کاخ شهربانی تهران از جمله کاخ‌های تاریخی پایتخت است که از دوران پهلوی به یادگار مانده است. این عمارت زیبا مانند کاخ بهارستان و کاخ گلستان دارای معماری تلفیقی ایرانی-اروپایی است که به‌عنوان هویت و تاریخ ایران قدیم، در قلب تهران قرار دارد. ساخت کاخ شهربانی تهران مصادف با ظهور عصر صنعت و نوسازی در ایران بوده و به همین خاطر اتفاقات و داستان‌های تاریخی زیادی را بازگو می‌کند. برای آشنایی با کاخ شهربانی تهران و بناهای ارزشمند تاریخی مرتبط با آن، با این مطلب همراه باشید.

 

کاخ شهربانی تهران ازجمله ساختمان‌های تاریخی نئوکلاسیک موجود در پایتخت است. این کاخ زیبا که در مرکز شهر تهران واقع شده به‌عنوان آثار ملی ایرانی مورد استفاده و مراقبت قرار گرفته است. ساختمان کاخ شهربانی از جمله آثاری است که برای جلوه‌گری قدرت حکومت و متمرکز کردن ادارات درنظر گرفته شده بود که در طول حیات خود شاهد فعالیت‌های سیاسی، دولتی و اجتماعی افراد زیادی در جهت سرکوب گروه‌های سیاسی مختلف در قبل از انقلاب بوده است.

امروزه برخی جشن‌ها و رویدادهای مهم از جمله جشن 230 سالگی پایتخت شدن تهران، در این کاخ تاریخی برگزار می‌شود. در اطراف کاخ شهربانی تهران، بناهای تاریخی زیادی وجود دارد که افراد علاقه‌مند می‌توانند در یک روز به تماشای تاریخ، فرهنگ و هویت ایران قدیم و بناهای زیبای به جامانده از دوران قاجار و پهلوی بپردازند. از جمله مهم‌ترین این بناها عبارت است از:

• ساختمان وزارت جنگ

• موزه‌ جواهرات ملی

• کتابخانه و موزه ملک

• موزه‌ پست

• مدرسه‌ دارالفنون

• سردر باغ ملی 

• برخی از خیابان‌های قدیمی

 

کاخ شهربانی تهران از جمله مکان‌های تاریخی پایتخت است که در سال 1315 و به دستور رضاشاه ساخته شده است. این کاخ که یادگاری زیبا از دوران پهلوی اول است در ابتدا مکانی برای اداره شهربانی تهران بوده است. دوران پهلوی اول با شروع مراحل صنعتی شدن در ایران همزمان بوده و به همین دلیل در این دوره تاریخی شاهدساخت بناهای اداری باشکوه زیادی هستیم. از جمله مهم‌ترین اهداف رضاشاه برای ساخت کاخ شهربانی تهران، می‌توان به نمایش قدرت دولت با شکل‌دادن و توسعه بخشیدن به ادارات دولتی آن زمان، اشاره کرد. به این مکان، شهربانی کل کشور و اداره نظمیه کل مملکتی نیز می‌گفتند. عمارت کاخ شهربانی به‌دلیل اهمیت زیادی که داشت روبه‌روی باغ ملی و در قسمت شرقی میدان مشق بنا شد. برای ساخت کاخ شهربانی نیاز به مکانی وسیع و در منطقه خوب وجود داشت و میدان مشق بهترین گزینه برای رضاخان بوده است. وزارت امورخارجه در سال 1380 این کاخ باشکوه را خریداری کرده و مورد بازسازی قرار داد. روند تعمیر این بنا، پنج سال به طول انجامید و درنهایت در سال 1385، با شماره‌گذاری ساختمان 9 وزارت امورخارجه، مورداستفاده این ارگان قرار گرفت.

 

میدان مشق از جمله معروف‌ترین میادین قدیمی تهران است که در دوران قاجار احداث شده است. در ابتدا و در زمان فتحعلی شاه قاجار، از این منطقه به‌عنوان محوطه‌ای نظامی و برای انجام تمرینات قشون دولتی استفاده می‌شده است. اما در زمان رضاشاه این منطقه موردعنایت شاه قرار گرفته و باغ ملی یا همان پارک شهر در آن احداث شد. به همین دلیل نام اولیه آن را(میدان مشق) به باغ ملی تغییر دادند. پس از گذشت زمان اندکی، در محوطه این باغ نیز ساختمان‌های اداری و دولتی زیادی ساخته شد که کاخ شهربانی تهران یکی از مهم‌ترین آن‌ها محسوب می‌شود. میدان مشق که آثار تاریخی ارزشمندی را در دل خود جای داده، از دو دهه قبل در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از جمله معروف‌ترین ساختمان‌های اداری که تا امروز در این میدان درحال استفاده هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ساختمان‌های اداره پست یا همان موزه ارتباطات

• ساختمان زیبا و باشکوه وزارت خارجه 

• سردر باغ ملی

• موزه ملی ایران یا همان موزه ایران باستان

•   کتابخانه و موزه ملک 

 

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، معماری کاخ شهربانی تهران و اکثر بناهای تاریخی موجود در اطراف آن، به سبک معماری نئوکلاسیک ایرانی ساخته شده است. این سبک نشان‌دهنده تلفیق زیبا و هنرمندانه سبک معماری اصیل و سنتی ایرانی با معماری مدرن اروپایی است. طراحی این عمارت زیبا توسط معمار نامی ارمنی به نام گابریل گورکیان انجام شده و کار ساخت آن به دست قلیچ باقلیان به اجرا درآمده است. طراحان و معماران در مساحتی حدود 21 هزار مترمربع، ساختمان کاخ شهربانی را در سه طبقه بنا کرده‌اند. معماری بی‌نظیر این کاخ با انواع آیئنه‌کاری‌ها و گچ‌بری‌های زیبا، بسیار چشم‌نواز بوده و از جلوه خاصی برخوردار است. در بخش بیرونی ساختمان، از انواع تندیس‌ها، ستون‌ها و بدنه‌های منقش به طرح‌های دوران هخامنشیان استفاده شده که چشم هر بازدیدکننده‌ای را به خود جلب می‌کند. همچنین پلکان‌های سنگی دوطرفه موجود در کاخ شهربانی تهران یادآور کاخ آپادانا در تخت جمشید است.

اگر بخواهیم به‌صورت جزیی‌تر به بررسی معماری کاخ شهربانی تهران بپردازیم، باید گفت که این ساختمان طوری ساخته شده که در دو جهت شمالی و جنوبی امتداد یافته و کل عمارت نیز دارای سطحی Eشکل است. در زیر کل عمارت شهربانی، زیرزمین وجود دارد که از پایه‌ها و ستون‌های محکم، گنبدها و طاق‌های مختلف تشکیل می‌شود.

طراحی طبقه اول و دوم بنا به شکلی یکسان بوده که شامل راهروهایی با سقف بلند و اتاق‌های مختلف می‌باشد. از مهم‌ترین بخش‌های کاخ شهربانی تهران می‌توان به بخش مرکزی آن اشاره کرد. در هر دوقسمت بخش میانی کاخ، پلکانی عریض وجود دارد که از سمت خیابان به قسمت ایوان کاخ متصل می‌شود. همچنین وجود تالار بزرگی که برای برگزاری مراسم‌های نظامی و جشن‌های تشریفاتی استفاده می‌شده، زیبایی و شکوه کاخ شهربانی را دوچندان کرده است.

 

ساختمان کاخ شهربانی تهران مانند هر عمارت تاریخی دیگری، در طول حیات خود دچار تغییرات و آسیب‌های زیادی شده است. برخی از افراد درباره این کاخ زیبا گفته‌اند که در دهه‌های گذشته تا مرز نابودی پیش رفته است. پس از پیروزی انقلاب این کاخ برای سال‌های زیادی در اختیار نیروی انتظامی قرار داشت. سپس کاخ شهربانی توسط وزارت خارجه ایران خریداری شد. در این زمان در حدود پنج سال کار مرمت و بازسازی این عمارت تاریخی باشکوه انجام شده است. باید بدانید که در این مسیر با انجام تحقیقات فراوان و با استفاده از معماران و کارشناسان حرفه‌ای و خبره، عزت و زیبایی این کاخ تاریخی به او بازگردانده شد. امروزه کاخ شهربانی تهران با قدمتی 80 ساله، مانند نگینی در میان میدان مشق پایتخت می‌درخشد.

 

 

موقعیت مکانی کاخ شهربانی تهران در حدفاصل بین میدان امام خمینی و خیابان سی‌ام تیر است. شما در هر نقطه از تهران که باشید می‌توانید به‌راحتی و با استفاده از وسایل نقلیه عمومی مانند مترو، اتوبوس، تاکسی و بی آر تی، برای بازدید از این عمارت زیبا و ساختمان‌های تاریخی اطراف آن اقدام کنید.  اگر قصد دارید با مترو به این مکان زیبا بروید، می‌توانید در ایستگاه امام خمینی پیاده شده و سپس با پنج دقیقه پیاده‌روی به جهت غرب میدان، به کاخ شهربانی تهران برسید.