نصف جهان در یک میدان! | معرفی جاذبه های میدان نقش جهان اصفهان + عکس

میدان نقش جهان یا میدان امام، یکی از مهم ترین جاهای دیدنی اصفهان و میدان مرکزی شهراصفهان است. در میدان نقش جهان بسیاری دیگر از بناهای تاریخی و باستانی نیز قرار گرفته است.میدان نقش جهان اصفهان، ثبت سازمان یونسکو شده است به همین دلیل شهرت و شکوه بین المللی دارد همچنین میدان نقش جهان گنجینه شهر اصفهان است و سالانه مردمان بسیاری برای بازدید از جاهای دیدنی اصفهان به میدان نقش جهان می آیند.

معرفی میدان نقش جهان

این میدان در شمال شهر اصفهان واقع شده است. سالانه گردشگران بسیار زیادی از این میدان دیدن می کنند. پیش از سال ۱۳۵۷، به این منطقه میدان شاه نیز گفته می شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نقش جهان به طور رسمی میدان امام نیز نامیده شد. نقش جهان در طول تاریخ با نام های میدان اصلی، میدان بزرگ، میدان قصر، میدان سلطنتی و میدان نو نیز شناخته می شد.این میدان در ۸ بهمن ۱۳۱۳ در فهرست آثار ملی ثبت شد و در سال ۱۳۵۸ نیز در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.پیش از دوره صفویه، در این میدان یک باغ زیبا به نام نقش جهان وجود داشت. نقش جهان نام شهری در کشور آذربایجان بود که امروزه به نخجوان تغییر پیدا کرده است.

این میدان طولی بیشتر از ۵۶۰ متر و عرضی برابر با ۱۶۰ متر دارد. محیط این میدان با ۲۰۰ حجره دو طبقه پوشانده شده است. بناهای تاریخی زیبایی هم در دل نقش جهان قرار گرفته است. در گذشته برای حفاظت از میدان و دیگر آثار تاریخی طاق هایی در اطراف آن ساخته شد که این طاق ها به حجره های امروزی تبدیل شده اند.

تاریخچه میدان نقش جهان اصفهان

همان طور که پیش تر گفته شد، در این منطقه یک باغ بزرگ وجود داشت. بخش مرکزی میدان، کوشک نامیده می شد در این منطقه بناهای نظامی از دوره آق قویونلوها و تیموریان قرار گرفته بود. با از بین رفتن این باغ، اکنون این قسمت در بخش غربی میدان قرار دارد و عمارت عالی قاپو در آن قرار گرفته است. در دوره سلجوقیان جشن ها و عیدهای بسیار مهمی در این میدان برگزار می شد.میدان نقش جهان، پس از این که اصفهان در دوره صفویان به پایتخت ایران تبدیل شد، رونق بسیاری گرفت.بنای اولیه این میدان در حاشیه زاینده رود و به دستور شاه عباس صفوی و توسط معماران مشهوری هم چون شیخ بهایی، استاد علی اکبر اصفهانی و استاد محمد رضا اصفهانی ساخته شد.

پایه اولیه این میدان امام در سال ۱۰۱۱ قمری ساخته شد و با گذشت زمان و تا سال ۱۰۲۵ ساخت آن و دیگر بناهای اطراف نقش جهان تمام شدند. تزئین و کاشی کاری های مسجد و دیگر ساختمان های اطراف میدان نقش جهان، از سال ۱۰۲۵ قمری شروع شد و تا حکومت جانشین دوم شاه عباس ادامه یافت.نقشه این میدان از روی میدان عتیق که یکی از قدیمی ترین میدان های اصفهان بود برداشته شده است. هم چنین این میدان شباهت بسیار زیادی به میدان های شاه قزوین، میدان امیر چخماق یزد و میدان صاحب آباد قزوین دارد.

همزمان با حکومت آخرین پادشاه صفویه، میدان نقش جهان، جلال و عظمت خود را از دست داد زیرا تمام جوی های اطراف این میدان خشک شدند و رونق میدان از بین رفت. از بین رفتن شکوه نقش جهان با حمله اشرف افغان شدت گرفت. این تخریب به دلیل بی توجهی و اهمال کاری های شاه قاجار نیز شدیدتر شد.بسیاری از عمارت های تاریخی و بناهای قدیمی مانند عمارت نقارخانه در این زمان از بین رفت.در زمان حکومت پهلوی، این میدان بازسازی شد. در نتیجه رونق اقتصادی باز دیگر به اصفهان باز گشت.

معماران و هنرمندان میدان نقش جهان

دستان هنرمند و فکر خلاق معماران توانمند کشورمان به خصوص شیخ بهایی ، استاد علی اکبر اصفهانی و استاد محمد رضا اصفهانی خالق این میدان و بناهای اطراف آن شامل کاخ عالی قاپو، مسجد شیخ لطف الله،مسجد امام و سر در قیصریه بودند.

وجه تسمیه میدان نقش جهان

در محل این میدان تا قبل از حکومت صفویان ، یک باغ به نام نقش جهان وجود داشته است.اسم این باغ را از شهری در آذر بایجان گرفته بودند که اکنون نخجوان نام گرفته است. در مورد این شهر حمدالله مستوفی عنوان کرده است:"شهری خوش است و آن را نقش جهان خوانند و اکثر عمارات آن از آجر است". در دوره رضا شاه بعد از بازسازی میدان و بناهای اطراف، نام رسمی میدان تبدیل به میدان شاه و همچنین مسجد جامع عباسی به مسجد شاه مبدل شد.میدان امام یا میدان امام خمینی نام رسمی این میدان در دوره کنونی است.

جاهای دیدنی میدان نقش جهان

هرکدام از بناهای تاریخی ساخته شده در این میدان نمادی از زندگی شهرنشینی و اجتماع و هم‌بستگی ملی بودند. مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه در ضلع جنوبی این میدان، مرکز اجتماعی شهر و برای اجتماعات گسترده مردم در مناسبت‌های مختلف ساخته شده بود. مسجد شیخ لطف الله در ضلع شرقی مرکز مذهبی، عمارت عالی قاپو در غرب میدان مرکز حکومتی و سردر قیصریه دیگر بنای تاریخی واقع در ضلع شمالی میدان نقش جهان، مرکز مهم اقتصادی شهر بودند.

دور میدان را حجره‌های تاریخی پوشانده‌اند که امروزه اصلی‌ترین مرکز فروش صنایع دستی اصفهان هستند. بازسازی حجره‌های قدیمی نقش جهان، در جهت حفظ هنر و گسترش صنایع دستی این شهر، در سال‌های اخیر صورت گرفته است. دو دروازه قدیمی چوگان نیز از یادگارهای تاریخی این میدان هستند. در این قسمت به معرفی این بناهای تاریخی برجسته می‌پردازیم.

مسجد جامع عباسی (مسجد امام)

مسجد امام اصفهان، مهم‌ترین مسجد تاریخی باقی مانده از دوره صفویان است. ساخت این بنا از سال ۱۰۲۰ آغاز شد و تزیینات آن در زمان شاه سلیمان انجام شد. معمار این اثر، هنرمند برجسته، علی اکبر اصفهانی و کتیبه سردر آن هنر خوشنویس معروف دوران صفوی، علیرضا عباسی است. آثار و کتیبه‌هایی از هنرمندان نامی و برجسته دیگر نیز در قسمت‌های مختلف مسجد دیده می‌شوند.

مسجد امام شاخصه معماری صفوی است و شکل مناره‌ها و گنبد با کاشی‌کاری‌های بسیار هنرمندانه طراحی شده‌اند. بازتاب صدا زیر گنبد، از ویژگی‌های مسجد جامع عباسی است. این مسجد در گذشته با نام‌هایی مانند مسجد شاه، مسجد کبیر عباسی و مسجد سلطانی نیز شناخته می‌شد.

عمارت عالی قاپو

عمارت عالی قاپو در ضلع غربی میدان نقش جهان، زیر بنایی در حدود ۱۸۰۰ متر مربع و ۶ طبقه دارد. از خصوصیات برجسته این کاخ می‌توان به تزیینات زیبای طبقات، بازتاب صدا در ورودی کاخ، تالار پذیرایی بسیار زیبا و تالار اصلی موسیقی آن اشاره کرد. در این کاخ ۵۳ اتاق برای استراحت، برگزاری جلسات، دولت‌خانه و پذیرایی از سفرا و میهمانان تعبیه کرده‌اند. اساس معماری دولت‌خانه مبارکه نقش جهان، بر پایه‌های چوبی استوار است. این بنای زیبا هم‌چنان مرمت و بازسازی می‌شود.

مسجد شیخ لطف الله

از زیباتین مساجد تاریخی جهان، مسجد شیخ لطف الله اصفهان است. این مسجد به دستور شاه عباس اول و برای استفاده اختصاصی شاه ساخته شد. مسجد شیخ لطف الله در شرق میدان نقش جهان قرار دارد. در زمان حکومت قاجاریان به ساختمان اصلی و تزیینات مسجد خسارت‌های زیادی وارد شد؛ اما رضا شاه پهلوی آن را بازسازی کرد. ساخت گنبد ۳۲ متری این مسجد، ۱۷ سال طول کشید. کاشی‌کاری‌های گنبد مسجد شیخ لطف الله حاصل بازسازی آن در سال ۱۳۱۵ است. این مسجد برخلاف مساجد دیگر دوره صفویه، صحن و مناره ندارد. کتیبه مزین به قلم ثلث خوشنویس معروف، علیرضا عباسی بر سردر این بنا خودنمایی می‌کند.

سردر قیصریه

سردر قیصریه در ضلع شمالی میدان نقش جهان قرار دارد و دروازه ورودی به بازار سنتی و معروف اصفهان است. طبقه سوم این بازار در گذشته نقاره خانه بوده است که اوقات مختلف روز را با صدای موسیقی در آن اعلام می‌کردند. این بخش از بازار قیصریه در زمان قاجار تخریب شد. سردر قیصریه، چهار در فرعی و یک دروازه اصلی را شامل می‌شود. در سال ۱۳۴۰، حوض مقابل این دروازه به باغچه تبدیل شد، ولی امروزه دوباره احیا شده است. به‌دلیل شباهت این بنا به نمونه‌اش در شهر قیصریه، این نام را بر این بنا گذاشتند. از برجسته‌ترین آثار به جا مانده در این بنای تاریخی می‌توان به نقاشی‌هایی به قلم رضا عباسی، ناقوس دیر هرمز و ساعت قلعه پرتقالی‌های هرمز، اشاره کرد. ناقوس و ساعت یادگار فتح جزیره هرمز در زمان حکومت صفویه هستند.سردر قیصریه در ضلع شمالی میدان نقش جهان قرار دارد.

در گوشه و کنار این میدان، بناها و آثار تاریخی زیادی به مرور زمان از میان رفته‌اند. بسیاری از این بناها به‌دلیل اهمال حکومت‌های بی‌کفایت آسیب‌های زیادی دیدند و به‌خصوص در زمان قاجار نابود شدند. از مهم‌ترین آثار از بین رفته این میدان می‌توان به ۱۱۰ عراده توپ اسپانیایی غنیمت فتح هرمز، میله قپق به ارتفاع ۴۰ متر در مرکز میدان و بنای شامل ساعت اروپایی اشاره کرد. در مجاورت مسجد شیخ لطف الله نیز، مدرسه خواجه ملک قرار داشت که در زمان قاجار به‌کلی ویران شد. دو سرستون مرمرین تخت جمشید در گذشته به میدان نقش جهان آورده شده بود که امروزه یکی از آن‌ها در کاخ چهل ستون و دیگری در موزه ایران باستان نگهداری می‌شوند.

میدان نقش جهان در کدام قسمت اصفهان است؟

این میدان عظیم و تاریخی در قسمت شمالی شهر اصفهان و در قلب جاذبه های تاریخی این شهر قرار دارد. در حال حاضر، راه های دسترسی متعددی به این میدان وجود دارد اگر می خواهید با خودروی شخصی به دیدن این میدان بروید می توانید خیابان های سپه و حافظ را انتخاب کنید. خیابان حافظ در شرق میدان نقش جهان و خیابان سپه در غرب این میدان است. لازم به ذکر است بدانید خیابان سپه، بر زاینده رود عمود است و به دلیل داشتن پارکینگ های متعدد در ورودی میدان، عموما پرتردد می باشد.اما اگر از علاقه مندان به پیاده روی و لذت بردن از جای جای این منطقه ی تاریخی هستید می توانید خیابان استانداری را انتخاب کنید. از طریق این خیابان، کوچه ی پشت مطبخ و سایر کوچه های موازی این کوچه می توانید با پای پیاده به میدان نقش جهان بروید.

در شمال شرقی میدان نقش جهان، میدان عتیق یا همان میدان امام علی قرار دارد که فاصله ی آن با میدان نقش جهان حدود دو و نیم کیلومتر می باشد.

به طور کلی میدان نقش جهان دارای سه محور اصلی است که عبارتند از:

محور اول: محور شمالی – جنوبی است که متصل کننده ی مسجد امام به دروازه ی قیصریه می باشد.

محور دوم: محور شرقی – غربی است. این مسیر، مسجد امام را به عمارت عالی قاپو وصل می کند.

محور سوم: این محور نیز شرقی و غربی است که حد فاصل کاخ چهل ستون با سایر بناهای تاریخی گذشته است که بسیاری از آن ها در حال حاضر، نابود شده اند.