حمام فین کاشان

حمام فین که در باغ فین واقع شده یکی از جاذبه های تاریخی کاشان است که وقایع تاریخی زیادی را به چشم دیده است و به ‌دلیل قتل امیرکبیر، صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار، مشهور است؛ این واقعه تاریخی مهم‌ترین عاملی است که گردشگران برای دیدن حمام فین به کاشان سفر می‌کنند.

تاریخچه:

حمام فین و باغ فین کاشان در 6 کیلومتری جنوب شهر کاشان در انتهای خیابان امیرکبیر فعلی و روستای فین کوچک قدیم قرار دارد که از آثار تاریخی بر جای مانده از دوران صفوی است که بر روی بناهای دوره دیلمی ساخته شده و از لحاط باغ آرایی و آب رسانی دارای اهمیت ویژه ای است. بناهای این باغ شامل سر درب ورودی و برج و باروی آن، شتر گلوی صفوی در میانه باغ، شتر گلوی فتح علی شاهی و اتاق شاه نشین در جنوب خاوری باغ، موزه در باختر باغ و حمام های کوچک و بزرگ و کتابخانه در خاور باغ می شود.

حمام فین کاشان که در باغ فین قرار دارد همان مکان تاریخی است که ناصرالدین شاه در سال 1852 میلادی صدراعظم خود امیرکبیر را در آن به قتل رساند.

بنای حمام فین در 15 آذرماه سال 1314 خورشیدی به شمار 238 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در پی تلاشی چند ساله، یونسکو نیز در سال 2011 میلادی، باغ فین را، که حمام فین نیز در آن مجموعه قرار دارد، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت کرد.

بخش های حمام:

حمام کوچک

ساخت این حمام به دوره‌ی صفویه (هم‌زمان با ساخت بنای اولیه‌ی باغ فین) برمی‌گردد. نکته‌ی قابل‌توجه این حمام وجود هفت کاشی قدیمی در قسمت خزینه است که حدود ۵۰۰ سال قدمت دارند. این حمام به‌منظور استفاده‌ی خدمتکاران ساخته شده است؛ به همین دلیل از حیث معماری، ویژگی بارزی نداشته و سبب شهرتش رویدادی تاریخی است که در آن به وقوع پیوسته است. این حمام در برخی از روزهای هفته برای استفاده‌ی عموم در اختیار مردم قرار می‌گرفت.

این حمام مکانی است که میرزا تقی خان فراهانی معروف به امیرکبیر، صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار، در بیستم دی ماه سال ۱۲۳۰ هجری خورشیدی در آن به قتل رسید.

پس از این واقعه، باغ فین و حمام آن دوباره فراموش شد و در دوره‌ی مشروطه، اشرار تمام سنگ‌های مرمر و مصالح گران‌بهای باغ و حمام را به غارت بردند.

حمام بزرگ

حمام سلطنتی یا حمام بزرگ، در دوره‌ی قاجاریه و به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. البته در کنار ساخت حمام جدید، حمام کوچک را نیز که پس از پایان دوران صفوی از رونق افتاده بود، به دستور شاه مرمت کردند. از آن جایی که حمام بزرگ برای استفاده‌ی فرماندهان و بزرگان دربار ساخته شده است، به‌لحاظ معماری اهمیت دارد و ستون‌های مرمر و سقف نقاشی‌شده‌اش فوق‌العاده تماشایی است.

حمام بزرگ دو سربینه دارد. سربینه‌ی اول که به ورودی نزدیک‌تر است، سکویی در انتها و بخاری دیواری دارد. در این سربینه وجود نورگیرهایی با کاشی‌های مشبک که به باغ باز می‌شوند، چشم‌انداز دلپذیری را ایجاد کرده است. سربینه‌ی دوم، حوضی در میانه و مسیر ترددی در ضلع شرقی دارد که کف آن پایین‌تر از سطح سربینه است.

در سال ۱۳۴۴ هجری شمسی این دو حمام بر اساس طرح اولیه‌ی خود دوباره مرمت و پس از آن نیز بارها تعمیر و بازسازی شدند.

سربینه

سربینه یا رختکن محلی برای تعویض لباس و آماده شدن برای ورود به حمام است. حمام بزرگ شامل دو سربینه بود که به نظر می‌رسد هنگام خروج از حمام ابتدا از سربینه‌ی دوم و سپس از سربینه‌ی اول استفاده می‌کرده‌اند، بدین ترتیب که پس از استحمام و خروج از گرم‌خانه، ابتدا پا را در حوض سربینه‌ی دوم می‌شستند و در هوای ملایم آنجا بدن را خشک می‌کردند و آماده رفتن به سربینه‌ی اول برای پوشیدن لباس می‌شدند.

خزینه

خزینه که امروزه به آن حوضچه هم گفته می‌شود، در گذشته محلی برای نظافت و شستشوی افراد بوده است. برای اینکه تصور درستی از خزینه داشته باشید باید بگوییم که مانند حوضچه‌های امروزی آب آن به ندرت عوض می‌شده و افراد زیادی در آن خود را می‌شستند. اما در مورد حمام بزرگ و کوچک قضیه اندکی متفاوت است چون دالان‌ها و کانال‌هایی برای تعویض آب خزینه در کف حمام تعبیه شده بود و آب این حوضچه تازه به تازه عوض می‌شد.

حوضچه و فواره‌ها

در بخش‌های مختلف حمام فین به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی کاشان، حوضچه‌ها و فواره‌هایی وجود دارد که بر زیبایی این مکان اضافه کرده‌‌اند. این حوضچه‌ها که در کف حمام قرار گرفته‌اند با سیستم آبرسانی مخصوص حمام فین کاشان تغذیه می‌شوند.

سیستم آبرسانی

حمام فین کاشان یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های آب‌رسانی را دارد. آب مورد نیاز حمام از طریق یک حلقه چاه فراهم می‌شود. دهانه این چاه در پشت بام حمام قرار گرفته و به همین دلیل هم هر روز دو کارگر در شیفت‌های مختلف آب را از چاه کشیده و به جوی آب جلوی چاه می‌ریختند. این جوی آب به خزانه منتقل می‌شد که زیر آن با هیزم و زغال روشن بود. با گرم شدن آب داخل خزانه، اب گرم وارد جوی آب شده و به این ترتیب آب سرد و گرم مورد نیاز برای استحمام در حمام فین کاشان آماده می‌شد.

یکی از جالب‌ترین بخش‌‌های حمام فین، عایق رطوبتی دیوارهاست که برای جلوگیری از هدر رفتن انرژی و گرم ماندن آب با استفاده از آهک، ساروج و ماسه ساخته شده است. استفاده از مصالح طبیعی و کاربردی باعث شده تا این حمام پس از این همه سال هنوز سرپا باشد.